Ιδίωμα Ανατολικής Ρωμυλίας

Ιδίωμα Ανατολικής Ρωμυλίας

Αποβολή του   λ  / πριν από: ο, α, ου. Και αντικατάσταση με ου.

( μαλώνω – μαουώνω / Χελώνα – χιουώνα / εξεραίσεις: τέλος – τέλους /

 

Αρσενικό -  ο  σε ι  ( ο Μύτσος  / ι Μήτσους )

Θηλυκό  -    η / παραμένει  η

 

 

O = ΟU / όταν δεν τονίζεται ( όμορφος – όμορφους )

ε = ι /    >>>>>>>>>      ( χαίρετε– χέριτι )

ω = ου /     >>>>>>>>>      ( πιάνω – πιάνου )

Α

 

Αδέξιος  - καπάν’κς

Αισθάνομαι  - γνώθω

Αιώνας  -  Ζαμάν’

αβτζής -  κυνηγός

αγαπητικός  - αηγόρος

αγαθά  - αχμάκ’κα

αγριαχλαδιά  - αρμουτιά

αγρίμι  - ζλάπι

αγορά  -  τσιαρσί

αέρας  -  αϊέρας

ακόμα  -  ικόμα

Αετός  -  καρτάλι

αλλάζω  -  αουάζου

αλλά  -  αμά

αλώνισμα / εργασία αλωνισμού  - λιχνώ / λιχνίζω

άλογα πολεμικά  -  φουσάτα

αριστερά  - ζερβά

άτιμο  - έρμο

ανακάτεμα  - αχταρμάς

αναποδογύρισε  - ντιβίρτσι

αναζητώ  -  παλαϊζω

αναστενάζω  -  ουφλατώ – ουχαλίζω / ουχαλίζοντας

άνθρωπος  - άνθραπους

ανοιχτό μέρος  - μουγντάνι

ανταμοιβή  -  πιατλίκ(ι)

αντικείμενο αξίας  - μασιαλάς

ανταλλάσω  -  σιναουάζω

άλλοτε – βολές

αποβουτήρωση γάλακτος  -  ντουρβάνα

απάνεμο μέρος  - κουϊτής

απόγευμα  - κιντί

αποθήκη  - αμπαρλίκη

απολγήθηκα  - απουλουήθκα

αποκοιμήθηκε  -  ποκοιμήθκειν

αποτελειώνω  - λειμουριάζω

απλοχωριά  - μιγτάνι ( παιδιάδα με ορατότητα )

άραγε  - άτζμπα

αρέσω  - αρέζω

αρπάζω  - αδράχνω

άρχοντας πλούσιος  -  τσιουρμπατζής

ασβέστωσα  - έχρισα

ασβός  - μπουρσούκι

ασημένια νομίσματα  - άσπρα

ασπρουλιάρης  - γιαλαμούτσκους

άσχημος  - ασχάναβος  / μπέτκος

άσχημα  -  χαμνά

Αυγερινός  -  Ταχνός

αυλάκι οργώματος  - καρίκ

αυλή  – ιούρτι –   /  αυλές – αβροί ή ιούρτια

αύριο  -  ταχιά

αφέλεια  - αχμάκ’κα

άφησα / έχασα  - απόλκα  /  Άφκα / άφκιτι

 

 

Β

 

Βάτραχος  - ζαμπάκι / ζιάμπακας

Βιάζομαι  - αγουνιέμι

Βαρβάτο  - αμπατζάνκου

Βαρέθηκα  - μπιζέρτσα

Βάσανο  - ντέρτι

Βατόμουρα  - βατσίνα / βατσινιά

Βάφω  - χρίζω

Βελόνα χοντρή  - καπλαντοβελόνα

Βέργα λεπτή  - βίτσα

Βέργα χοντρή  -  τζιουμάκα

Βήμα μεγάλο  - ντρασκλιά

Βλάκας  - αχμάκς  / γκαφάλι  / χλιάρας

Βλέπεις  - βλέπς , γλιέπς

Βογγάει  -  σκούζει

Βουβάλια  - βάλια

Βούλωστο / σιώπησε / κλείστο  - μούουκστο

Βούλιαξε  - μπατίρντσι / αναποδογύρισε

Βράκα  -  σαλβάρι

Βρύση  -  τσιοσμές

Βρωμιάρης  - ασκασιάρς  / λέσι 

Βρωμιές  - μπατάκια

Βρώμα  - ζεξ(η)

 

 

 

Γ

 

Γάίδαρος  - γκάτζιους

Γαίδούρι  - γκατζόλι

Γαλάζιο  -  ιράνιου

Γάμος  -  χαρά

Γάντζος  - άλτσος

Γαυγίζω  - γκαβάω

Γέλιο  -  ιέλιου

Γενιά  -  σειρά

Γιατρεύτηκε  - γιάνκει, γιάνκι   /  Ιάνιν

Γιατρεύει  -  ιαιαίν’

Γέμισε  - γιόμσι

Γίνομαι  -  ένουμι  / γίνη / έν’

Γκαζοντενεκές  - γκαζίνα

Γκλίτσα  - γκέκα

Γκόμενα  - γιαρενοπούλα

Γκρεμός  - νόχτος

Γκρίζο  -  μπόζιαβου

Γλέντι  - πατιρντί  / σιμπέτι  /  ζέφκι

Γνωριμία  - γνώρο

Γνωρίζω - γνώθω

Γρατζούνησε  - γκρατζάνσι

Γρήγορα  - αγλίουρα

Γυμνός  - γκολιός  /  τσιπλάκς

Γουρούνι  - γκουντουρτσα / γκουτζίνι / γκτζιούν

Γυροβολιές / γύρες  - ζουρζουβίλες

Γύρω  - όυρα

Γυρεύω  -  χαλέβω / χαλέυν’

Γύρισα  -  ύρσα

Γύφτος  - κατσίβιους

 

 

Δ

 

Δάσος  - ρμάν

Δήθεν  - γκιόιμ

Δερμάτινο ασκί  -  τουλούμι

Δίπλα  -  άτουρα

Δίχρωμος  - αλατζάς

Διώχνω  -  κουσιάζω

Δοχείο πετρελαίου  - γκαζίνα

Δρόμος  -  στράτα

Δύναμαι  - δύνομαι

 

 

Ε

 

Έγειρε  - βάϊσι

Έγινα  - ίνκα

Έθιμο  - αντέτι

Είδηση  -  χαμπέρι

Είδαμε  -  είιδαμι  /  είιδατι

Ελπίζω – θαρρώ  / ουμουτιάζω

Ελπίδα  - ουμοπούτ(ι)

Έμεινα  - απόμκα

Εντυπωσιάστηκα  - θιάμαξα

Εξαγριώνω  - κατσιρνάω

Έξυσε  - γκρατζάνσι

Έμποροι  - μπιζεριανέοι

Έμπα μέσα  -  σέβα

Έπεσα  - ξέϊρα

Επάνω  - ουπάν

Επιθυμώ  -  αραθιμώ. Αραθίμσα

Επίτηδες  -  μαξούς

Επιθυμώ πολύ  - Βουλιέμαι  / λιμπίζομαι / μπιεντίζω

Έρχομαι – ιέρουμι

Έστειλε  - σάλτσιν

Έτρεξε  -  πηλάλησε

Έλα  - ιέουα

Έσκασα  - πατλάτσα / πατλάτσιν

Ευχαριστιέμαι  -  φρένομαι

Έφυγε  - κ-ρλάτσι

Ευχή  -  ιφκί

Εφχαριστώ  -  φχαριστώ

Εχθές  -  ιχτέ

 

 

 

Ζ

 

Ζαμπάκι  - βάτραχος

Ζυμάρι  - μπαζλαμάτσα

Ζώνη  - ζούνα  /  τασμάς

 

 

 

Θ

 

Θεός  -  Θιός

Θεία  - Άμνια  / κάκου

Θείος  - νταής

Θέλω  - βουλιέμαι

Θήκη πιάτων  - πινακωτή

Θρέφω  -  τεϊζω

Θυμάμαι  -  αδουκώ / αδουκούμε

Θυμώνω – γνατώνομαι / ινατώομαι / ινατώνω

Θυμός  - ινάτι

Θυμίαμα  - θύμιο

Θύρα  - πόρτα

Θυσία  -  κουρμπάν’

 

Ι

Ιερόδουλη  - κούρβα

Ιδιόκτητος χώρος με δέντρα και θάμνους  -  τσαϊρι

Ισόγειο  - κατόϊ

Ιούνιος μήνας  - θεριστής

Ιούλιος μήνας – αλωνάρης

 

Κ

 

Καβαλαραίοι  - αλογαραίοι

Καθαρίζω  - καθαρνώ

Καθισιό  -  ραχάτ

Καίω  - κάφτω

Καημός  -  σικλέτ

Καθόλου  - ντίπ

Καθάρισα  -  ξέκαμα

Καλαμπόκι  - γκουγκούνα

Κάλαντα  - κόλιντα

Κάλτσες  -  τσουράπια

Κακός  -  χαμνός

Καμηλιέρης  - ντεβετζής / ντιβιτζής

Καρφιά πεταλώματος  - λόθρες

Κατάγομαι  - κρατιέμαι

Καταιγίδα  - μπουράνι

Κατάλημα, τόπος για ύπνο  - ιατάκ(ι)

Καταλαβαίνω  - απκάζομαι – ω  / γνώθω

Καταλαβαίνεις  - απκάης

Κατσίκι μικρό  - βιτούλι

Κάμπος  - μιράς

Κάνω  -  κάμνου / κάμτι

Κάνω ησυχία  - ζαρώνω

Καρφί  - καρφίτσι

Καραγκιοζηλίκια  - μαϊμουτζιλίκια

Κασέρι  - κασκαβάλι

Κάτω  - καταή

Κεφάλας  - γκαφάλι

Κέφι  - πατιρντί

Κέντημα με πολλά στολίδια  - ξοπλιασμένο

Κήπος  -  γκιρμές

Κλαδί θάμνου  -  τσαλί

Κληματαριά  - ασμάς

Κοιλιά  - γκιομπέκα

Κόκαλλο κοτόπουλου  - γιάντις

Κινήσεις επίδειξης  -  τσαλίμια

Κοιτώ  -  τηρώ

Κόρη  -  θυγατέρα

Κολοκύθι  - κοουκύθα

Κοπριά αγελάδας  - βουινιά

Κοπάνα  - κατσάκι

Κοπέλες της παντριάς  - κοράσια

Κοπριά αγελάδας  - βουινιά  / σβουνιά

Κορόμηλα  - γυρίκια

Κότα  - αρνίοθι / αρνίθ

Κοτέτσι  - κουμάσι

Κουράζομαι  - γανιάζω  / μπαϊλτίζω  /  μπαϊλτσα

Κουταμάρα  -  σασκινιά

Κουτός  -  σασκίνς

Κούτσουρο  - κούτσουρου

Κούπα  - μαστραπάς

Κουράζομαι  -  ποστένω

Κουρελούδες  - παρτσάλια

Κρασοβάρελο  - κασουβάριου

Κουτάλα  -  χλιάρα

Κρεβάτι  - καριόλα

Κρεμάστηκα  - κατσιούρτσα

Κρέπες  - κατμάδες

Κρύβομαι  - κουρνιάζω

Κυνηγός  - αβτζής

Κυνηγώ / διώχνω  -  κουσιάζω

Κυβερνώ  - ορίζω

 

 

Λ

 

Λαγύνι  - λαίνα

Λαγός  - ουαγός

Λαλιά  - ουαλιά

Λαχανόκηπος  - ιούρτ(ι)

Λειτουργιά  - μπουγατσούδα

Λειμουριάζω – αποτελειώνω / αρπάζω

Λεπτοκαμωμένη  - λιανή

Λίγο  -  καμόσου

Λέω κάτι  -  σμπουριάζω

Λόφος  - μπαϊρι

Λούκι  - αστρέχα

Λουλούδια  -  ούδια ή ουδούδια

 

 

Μ

 

Μάγγωσα  -  σουκλάτσα

Μαμή  - μπάμπω

Μάνα  - Μάϊκο

Μαλλιάς  - γκατζιάς

Μάλλον  - γκαλίμπα

Μαλώνω  - μαώνου

Μαλλινα ποδοπάνια  -  μπιάλια

Μάλλινη κάλτσα  -  τιρλίκια

Μαγκούρα  - γκαρλίγκα / τζιουμάκα ( μακρύ ξύλο )

Μαντρόσκυλο  - γκούμος / γκούμους

Μαστοράκι ( χτίστης )  -  ντιλκερούδι

Μασώ  - ματσαλάω / ματσαλάου

Μελιτζάνα  - μαντζάνα

Μένω  -  απουμένου / απουμείντι

Μερικές  - καμόσες

Μετανιώνω  - πεισμανεύω

Μέτωπο  -  τσιακάκι

Μιλάω σοβαρά  -  χουρατεύω

Μόσχος  - αρωματικό φυτό

Μορφονιός  - νιούτσικος

Μοιάζω  -  ουμοιάζω / ουμοιάζ’

Μπάλωμα  -  όπχατα

Μπαούλο  -  σεντούκι

Μπλέ  -  ιράνιου

Μπορώ  - δύνομαι  /  μπουρού

Μπρίκι  - μουσλούκι  /  τζιζβές

Μπουκιά  - μουκουσιά

Μπουρσούκι   -   ασβός

Μουσικά όργανα  - ανακαράζια

Μοναχά  -  μαναχά

Μούτρωσε  - αρτσιόθκι

Μουριά  - ασκαμνιά

Μουχλιασμένα  -  σαχνιασμένα

Μυαλό  - μυαό

 

 Ν

 

Νεκροταφείο  - λημόρια

Νερό  -  νιαρό

Νήμα  -  γνέμα

Νομίζω  - θαρρώ  / νόμισε - θάρσιν

Ντέπομαι  - αντριέπεμαι  / αντρέπουμι

 

Ξ

 

Ξαφνιάστηκα  - θιάμαξα

Ξαφνιάζομαι  - ξιπάζομαι

Ξεβγάζω κάποιον πιο πέρα  - προβοϊδίζω

Ξεκινώ  -  κινώ / ξεκίνησαν – κίνσταν

Ξεκούραση  - ραχάτ

Ξεκουράζομαι  -  ξαποσταίνω

Ξεφυσάω  - ουφλαντάω

Ξεχνώ  - αστουχώ  /  θα ξεχάσουμε – δα αστουχήσουμι

Ξέχασα  - αστόϊσα

Ξέφυγε / μου ξέφυγε  - κατσιουρντίθκα

Ξεφεύγω  - κουρλαντώ

Ξύλο σάπιο, μαλακό  - ξουζτάτ

Ξύλο βελανιδιάς  - μισές

Ξύλινη σκάφη  - κουπάνα

 

Ο

 

Όλους  - ούλνους

Ολόγυρα  - όυρα

Ομπρέλα  - παρασόλι

Όνειρο  -  είνουρου

Ονειρευτήκατε  -  ονειρεύκιτι

Ονειρεύομαι – νειριάζομαι / νειριάσκι

Όρος  -  μπαϊρι

 

Π

 

Παιδική κούνια  -  σαρμανίτσα

Παληκαριά  - ιδιανίτσα

Πάντα  -  ούλουν τουν κιρό / ούλα τα χρόνια

Παλούκι  -  τζιουμάκα

Πανηγύρι  -  παναήρ

Πανοφόρι πολυτελείας  -  χάμουχας

Πάπλωμα  -  χοντρέλα

Παραμονή γιορτής  - κατάντα

Παρατηρώ  -  τηρώ

Παράμερα  - μεριά

Παραμέρισε  - μέριασε

Παρεξηγούμαι  - καϊκιώνω

Παρέα  - ντρουζίνα

Πατέρας  -  Τάτος

Πεθύμησα  - αραθίμσα , αραθ’μώ

Πεπόνι  - καούνι

Πειράζω  - συνερίζω

Πείσμωσα  - επεισμάνεψα

Περιεργάζομαι  -  πιριιργάζουμι

Περιμένω  - απαντέχω / καρτεράου , ω

Περίμετρος  -  όυρα

Περίσεψε  - άρτσι

Περιστέρι  -  γουγούτι

Περίφραξη  - ιρμές

Περιφανεύεται – καμπαζίζεται, κομπάζει

Περικυκλώνω  -  σιαμαρλαντίζω

Περνοδιαβαίνουν  - ιδιάζουν

Πέταλο  - πεταλίτσι

Πετσέτα  - πεσκίρι

Πέφτω για υπνο  - κτακιάσουμαι

Πέφτω κάτω  - ξιέρου /

Πεταλώνω  - καλιγώνω

Πηγάδι  -  μπουνάρ΄

Πηγαίνω  -  πααίνου

Πηδάω  -  ρίχνουμι

Πηδάει  - ρίθ’κιν

Πήζει  - πητιάζει

Πίτα  - μηλίνα

Πληγή  -  ιαράς – ιαράδις, πληθυντ.

Πλίθος  - κερπίτε

Πλούσιος  - ζξνγκίντς

Πόπ κόρν  - πατλάκια

Πόδι / πέλμα  -  γκαλέτσι

Πολύχρωμος  - αλατζάς

Πολύς κόσμος  - καλάμαπαλούκ

Πονάει  -  τσούζ

Πορτοφόλι  - κιστίτσα

Ποτέ  -  κανιάφρα / καγκανιάφρα (ς)

Ποτό  -  ποτί

Πούλια  -  Ουρθίτσα

Πραματευτάδες  - μπιζεριανέοι

Πρόβατο  - πρόουατου

Προκαλώ  -  συνερίζω

Προσδοκία  - ουμούτ(ι)

Προστάτιδα  -  απαντάρ’σσα

Πρόσφορο  -  λειτουριά

Προσευχή  -  σαλαβάτι

Προλαβαίνω  -  προφτάνου  /  δεν πρόφταστι

Προσπαθώ  -  πασχίζω  / πουλιμώ

Πρωί  -  σαμπάλια

Πυρετός  - θερμασιά

 

 

Ρ

 

Ραχάτ  -  ξεκούραση, καθισιό

Ρέμα  - ρυάκι

Ρεύομαι  - ουργκαλιόμι

Ρέψιμο  - ρογκάλα

Ρούχα  - ζντράνια

Ρίγος με πυρετό  - ζούριασμα

 

Σ

Σαύρα  - γκοστέρα

Σαματάς  - πατιρντί

Σέρνομαι  - γκυλιέμαι

Σεμνά  -  σέβασ’

Σιδερένια μπίλια  - κουρσούμι

Σιγά  -  παγάλια

Σιώπησα  -  μούουξα

Σκαντζόχοιρος  -  γέσκους

Σκαρφαλώνω  - καρτσαπαλώνομαι

Σκασιαρχείο  - κατσάκι

Σκάφη  - κουπάνα

Σκεπάζω  - καπλαντάω

Σκέφτομαι  -  νουμάζου

Σκιάχτρο  - κουρκουλούκι  / ντιντίλιαρο

Σκόνη  - κουρνιαχτός  / ντουμάνι

Σκοπεύω, έχω πρόθεση  -  νουμάζω

Σκύβαλα  - ξένες ύλες ( πχ. στο σιτάρι )

Σκύλος  - γκίντσος / σκλί

Σκύλα, θηλικό  -  κάντζιου

Σκουντιά  - ζουπστά

Σκούπα - φουκάλη

Σόϊ  -  νατμαζλ’κ

Σούπα από θυσιασμένο ζώο  - κουρμπάνι

Σπάω  - κρακανώ

Σταμνί  - λαϋνι

Στενό  - πατέκα -  ντιρβέν

Στήθη  - κόρφος

Στραμπούλιξα  -  αγούρτσα

Στραβός  - γκαβός

Στριμώχνω  -  σιαμαρλαντίζω

Στροφές  - ζουρζουβίλες

Συζητώ  -  χοσμιτεύω

Συμβουλεύω  - ουρμινεύω

Συνήθεια  - αντένια

Σφενδόνα  -   τστάλα

Σφυρίζω  -  σουρίζω

Σχοινί  -  στράγγα

Σουγιάς  - τσιακή

Σωπαίνω  -  μουώνω

Τ

 

Τ’ αργά  - κατά το ηλιοβασίλεμα

Ταρακουνώ  - νταρπαλιάζω

Ταύρος  -  μπουγάς

Τάφος  - κιβούρι

Τελειώνω  - αποσώνω  /  σώνω

Τελείωσα  - μπίτσα

Τεμπέλης  - καλπουζάνς  /  χαϊρσισλαμας

Τεντώνομαι  - γκιρντίζουμι

Τραγουδώ  - τραουδάου  /  τραγδάν

Τραγούδια καθιστικά αργά  - μουχαμπέτια

Τραγούδι επιτραπέζιο  -  σουμπέτ(ι)

Τριχιά  -  στράγγα

Τρέχω  - πλαλώ / πιαλώ

Τρελλός  -  σιάσκ’νου  /  τριός

Τριγυρνώ  - γκιζιρνάω  / διαέρνω  / λουιρνώ  /  Γκιζιαρίζου

Τρικλοποδιά  -  περδικουλιά

Τρομάζω  -  σκιάζουμι

Τρομπέτα  -  ντουντούκα

Τροφή των ζώων  - ταή

Τρύπα  - γκούβα, γούβα

Τσέπη  - τζιόπα / τζιόπους

Τυφλός  - γκαβός

Τυφλώνω  -  τυφχαίνου

 

Υ

Υπόσχεση  -   τάμα

 

Φ

Φασαρία  -  τζαβαλιά

Φεύγω με ορμή  - σαλντιούμι

φκος, φκη, φκο – δικός, δική, δικό

φιλαράκι / φίλος  -  καφαντάρης

φλογέρα  -  φϊόρα

φορές  - βολές

φοράω  - κουρντίζω

φυλάω  -  τιμαρεύω  /  απαντού

φωνή  - ουαλιά

φωτιά  -  στιά

Φως  -  φέξιμου

 

Χ

 

Χαζός  - αμπντάλς / αχμάκς  / μπουνάκης  / μπουνταλάς  /  ντουρτουβάκης

Χαλαρώνω  - αραλίκ

Χαμογελώ  - χαμουιεουάου

Χαμηλά  - σινιά

Χαμόγελο  - χαμόιελου

Χαράματα  - σαμπάλια

Χτυπάω  - κρούω  / χτύπησα  - έκρουξα

Χτύπαγε  -  πόκρουε

Χούφτωσε, άρπαξε με τη χούφτα του  -  φλάμπουσε

Χρήστος  - Χιούτας

Χρωστώ  -  χρουστού / χρουστούμι

Χυλοπίτες  - γιαφκάδες

 

Ψ

 

Ψάχνομαι  - θαμάζουμαι

Ψάχνω να βρω  -  παλαϊζω  -  χαλεύω

Ψάχνω / ψαχουλεύω  -  τσιαταρεύω

Ψέματα / ιστορίες  - μασάλια

Ψημένο  - γκιβριντισμένο

Ψοφίμια  - μούρσες

Ψωμί  -  σουμούνι

 

Ω

 

Ωρίμασε  - καρτλάντσι

 

 

 

Επιρρήματα κα. 

προς  -  κατ’

μέχρι, έως  -  τσιάκ

από τότε που - αφ’ όντας 

να γίνει  -  να ιέν

κάθε  - πάσα

παρά  -  μέρια

ούτε  -  ούτι

άλλος  -  άους

άλλα  -  άουα

μην τύχει  -  λάχει

μήπως  - μήνα / σάμπους /  σάματις  / τσιούγκ

που λες  - απ’ λες

ο δήθεν  - ντεμέκ

μια φορά  - μιάφρα

χιέμ  -  κιόλας

καθόλου  -  χίτς(ι)

καλά  -  καουά

μπροστά  -  μπρουστά

πίσω  -  ουπίσ’

πως  -  ότι  ή που

θα έχουμε  -  δανά ’χουμι

με  - μι

μια  -  νια

έτσι  - ιτσά

όσο  -  όσου

Μερικές εκφράσεις

                                      

από δω και από κει  - δώθε κείθε

μετά από αυτόν  - κατόπι

πήγε και κάθισε  - κόνεψε

τα ‘χεις χάσει  -  μπουνακλάτσις

έριξα κάτι χάμω  -  ντιβίρτσα

στην πραγματικότητα  - ορθά

κατά το ηλιοβασίλεμα  -  τ’ αργά

από τύχη βρίσκομαι μαζί  -  συντυχαίνω

τα έχασε, δεν στέκει καλά  - σισίρτσε

φτάνει, μας αρκεί  -  σώνει

άνω κάτω  -  τζάτζαλα μάτζαλα

Ψάχνω να βρω  -  παλαϊζω  -  χαλεύω

*************************************