Ιδίωμα των Ρομάνι

Λεξικό της Ρομάνι γλώσσας

Ιωάννη Γεργ. Αλεξίου Λεξικό της Ρομάνι γλώσσας ( ομιλείται στην Κιμμέρεια Ξάνθης)

Α

Αγαθός – αβανάκι (αβανάκι σι,  - αγαθός είναι

Αγαθοσύνη – αβανακλούκ

Αγαλλίαση – βλ. χαρά

Αγάπη – μανγκιπέ ο & σεβγκία η

Αγγελοπρόωπος – σσουκαρέ-μόσκο

Άγιος – άγιος

Αεικίνητος – μπιατσχαντί

Αέρινος – μπαλβαλάκο

Αετίσιος – καρταλέσκο

Αετός – καρτάλι

Αηδονολαλιά – μπιλμπιλέσκι-λαλί

Αηδονοφωλιά – μπιλπιλέσκι-ουάβα

Αίγλη – μπαρό-νάμο (μεγάλη δόξα, φήμη)

Ακολουθώ – παλά-αβάβ (τουμέν τζαν αωγλέ ντα αμέν κ’ αβάς-παλλάλ τουμέν = εσείς πηγαίνετε μπροστά κι εμείς θα σας ακολουθήσουμε)

Ακοιμησιά – βλ. ξαγρύπνια

Ακοίμητος – μπιπασστί

Ακτάτητος – μπιατσχανταριμάσκο

Άκρη – κενάρι, ο

Αλάνα – μέονταν

Αλήθεια – τσατσιπέ και έμντα (αλήθεια έτσι έγινε = έμντα, αγκαντάλ κερντιλό)

Αλλιώς – αβέρτουλι

Άλλο – αβέρ

Άλλοτε – μπάζι

Αλλού – αβρετχέ

Άλλωστε – ζατέν και ζατϋν

Αλώνι – άρμα

Αλώνισμα – αρμάνο, ο

Αμάραντος – μπιμορσιμέ (αμάραντο λουλούδι = μπιμπορσιμέ λουλουγκί)

Αμυγδαλιά – παντεμιλίν, η

Ανατολή – ανατολί

Ανθίζω – λουλουγκιάβαβ (άνθισαν τα δέντρα = λουλουγκιάιλε ε κοπάτσα)

Αποκάλυψη – σικανταριπέ

Αρχοντιά – κιμπαρλούκο

Ασημένιος – ρουπέσκο

Άσπρος – παρνό

Αστέρι – τσερίν

Αστέρια – τσερινά

Αυλή – αβλία

Άφθαρτος – μπιαρντό

Αφθονία – μπερεκέτι

Αψεγάδιαστος - μπικουσουρέσκο

Β

Βαμμένος – μακλό

Βασίλισσα – πατισσάικα, η

Γ

Γαλάζιος – μαβί

Γειτονιά – μαλάβα, η

Γιορτή – γιορτία

Γλέντι – εηλεντζάβα, η

Γλυκόλαλος – γκουζέ-λαλάκο

Γύρω – τρούγιαλ

Δ

Δαμασκηνιά – πουρνιλίν

Δαντέλα - ταντέλα

Δόξα – μάμο, ο

Δρόμος – ντρόμ, ο

Ε

Ελάφι – γκεήκο, ο

Ελλάδα – Γιουνάνο, ο

Ελληνικός – ντασικανό

Εργατικός – αβάρετος

Ζ

Ζωή – τραηπέ, ο

Θ

Θα – κα

Θάλασσα – ντενίζι, ο

Θέλημα – μανγκιπέ, ο

Θέαμα – σεήρι, ο

Κ

Καλότυχος – λατσχέ-μπαχτάκο, ι

Κατάλευκος – μπούτ-παρνό,

Κατάμεστος – επτέν-πφερντό

Κιόλας – μπιλέμ

Κελάηδημα – μπασσιπέ, ο

Κερασένιος – τσιρισσιναλό, (κερασένια χείλη = τσιρισσιναλέ ουσστά)

Λ

Λάβα – ζϋλτι, ο

Μ

Μα – αμά

Μαζί – μπαραμπέρι

Μακριά – ντούρ

Μαντλιλι – γιαλούκο, ο το μαντίλι = ο γιαλούκο

Μουσική – μουσικί, η

Ν

Να (μορ) – ακ ……… να, αυτός είναι =  ακ καβά σι

Να (συνδ.) τε ………  θέλω να φύγω = μανγκάβ τε τζάβταρ

Ναι (μορ) – βα

Νερό - πάι

Νωρίς – ερκέν

Ξ

Ξανά - πάλε

Ο

Ο (αρθρο αρς.) – ο

Ολόασπρος – επτέν-παρνό

Ολόγυρα – τρούγιαλ – τρούγιαλ

Ολόγυμνος – επτέν νανγκό

Ολοκάθαρος – μποτ-τεμίζι

όλοκαίνουργιος – επτέν-νεβό

ολόκληρος – σαστό, ι

ολοφάνερος – επτέν-σικαντό

όρθιος – οπριντό,

όρθια – ντικινέ

ουρανός – ντελ, ο

όχι – νάα, αήρ, και άερ

όψη – μούο

Π

Παζάρι – παζάρι, ο

Παιχνίδι – κχελιπέ, ο

Παιχνίδια – ντουζέα, ε

Πάμπλουτος – μπουτ-ζενγίνι

Πανέμορφος – μπούσσουκαρ

Πανηγύρι – παναήρι

Παραμυθένιος – μασαλέσκο

Παραπάνω (πιο πολύ) – νταάποπρε

Πελώριος – μπουτ-μπαρό, ο

Πεπρωμένο – κϋσμέτι, ο . ή γιαζία=γραφτό

Περιβόλι – μπατσάβα, η

Πηγή – σσούντρα, η

Πυροστιά – παρυστύα, η

Πώς; - σαρ (πώς σε λένε;)

Ρ

Ραβανί – ρεβανί

Ροδιά – ναριλίν, η

Σ

Σοκάκι – σοκάκο, ο

Στάχτη – πράχο, ο

Τ

Ταβάνι – ταβάνο, ο

Τεράστιος – γκαέτ-μπαρό, ι

Τόπος – τχαν, ο

Τραγούδι – γκιλί, πλυθ. Γκιλά

Υ

Υπερήφανος – μπαρικανό,

Υπέροχος – μπούσσουκαρ (σσουκάρ = ωραίος, ωραία)

Φ

Φαγητό – χαμπέ, ο

Φαίνεται – μπε(λ)λί-κερέλ

Φάρμακο – ντραπ και ιλάτσι, ο

Φήμη – νάμο

Φίλος – αμάλ, ο

Φωλιά – ουβάβα, η

Χ

Χαρά – σεβινμέκο, ο

Χαρά, γλέντι – σσε(ν)νίκο, ο

Χρυσάφι – γκάλμπενο, ο

Χρυσαφένιος – γκαλμπενέσκο, -ι

Ψ

Ψωμί – μαρνό, ο

Ω

Ώρα – σαάτο, ο

Ωραία, ωραίος – σσουκάρ

Ώστε, δηλαδή – ντεμέκ

Ωφέλιμος - φαίντλίο

 Επιρρήματα κα.

Ακόμη , και ακόμα – νταά

Αμέσως – σίγο και σούγο

Από – τάρ

Αργά – γκέτσι

Αλλά – αμά

Δεν - νι

Νωρίς – ερκέν

Αρκετά – μπάια

Αρχή – μπάσσι, ο

Αυτός – ακαβά …………… ο τόπος – ο τχαν

Αυτή – καγιά

Γι’ αυτό - ντάν

Εκεί – κοτέ

Εκείνος – κοά

Εκείνη - κοϊά

Ένας, μία, ένα – έκτανέ

Επάνω – οπρέ

Επειδή - κάι

Έτσι – γκαντάλ

Είναι – σι

Ιδίως – εν-μπούλ

Καθώς - σαρ

Και – ντα

Κάτω – τελέ

Κοντά – ασσέ

Με – κε

Μες στο,ν  – α ντό

Μες στην -  α ντί

Μες στους, στις – α ντέ

Μην και μη – να και μα

Μόνο – σάντε

Μόλις – σο και όνους

Μπροστά – ανγκλέ .. μπροστά στον = ανγκλά πο

Μία – εκ

Μέχρι - τζι

Ξανά – πάλε

Ξοπίσω – παλάλ

Όταν - κάνα

Ο ήλιος – ο κχαμ ……………

Όλο – έπτνα

Όπου – κάι

Όπως σαρ

Ότι – σο

Όσο – σο

Όταν - κανα

Πάνω – οπρά

Πάλι – πάλε

Παντού – κάι-αβέλα

Πάντα – σα

Παρακάτω – νταάτελε

Πέρα – μπασσά

Πια – φκαηρϋκ

Πιο – ντάά, ταά και πο ( πιο καλος, πιο όμορφη κλπ)

Πιο – ένι και ένε (  οπιο μεγάλος είναι αυτός)

Πιο – εν ( πιο καλ΄αποιός πέρασε)

Ποιος – ερ. Αντων. κον και σαβό

Πολύ – μπουτ

Πόσο – καζόμ και σαμπόρ ή σομπόρ

Πότε – κάνα

Ποτέ – ίτς = καθόλου

Που – κάι (ακεί που σου είπα)

Πουθενά – κχατέν(ν)ντε

Πρέπει – λαϋζ

Πως κάι ….. συνδετικό (είπε πως δεν πάει)

Σαν – σαρ

Σε – αν & κάι

Σιγά – πολοκό

Συνέχεια – σακαι βίρα

Στο – κάι

Στις –

Στα - κάι

Το - ο

Τι – σο

Τι, θαυμαστικό – σαό

Τι, λογής – σόσκο

Τότε – οζομάν

Τούτος – ακαβά

Τώρα - ακανά

Να, ιδού - ακ

Ύστερα – σονά, σορά και σοβνά

Φορά – φαρέ, ντρό, και σε φέρι

Χαμηλά – χαρνέστε

Χωρίς – μπι

Χωρίς να - σαρνί

Ψηλά – ουτσέστε

Ψηλός - ουτσό

Μερικές  εκφράσεις

Δόξα τω Θεώ – σσύκυρ ε Ντεβλέσκε

Ο Θεός μεγάλος είναι – ο Ντελ μπαρσό σι, να τρασσά

Ο παντοδύναμος Θεός ξέρει τι κάνει – ο ουσουμνάλ Ντελ τζανέλ σο κερέλ

Μια γλώσσα αδέρφια μας κρατάει – Γεκ τσχιπ πφαλά ασταρέλ εμέν

Πάνω στη γη – οπρά – πφου

Δεν ήταν οι πρόγονοί μας φύλλα – κα ντικχέν ε ντουκχά σαρ γκιλάμπενας

Που φύσηξε άνεμος δυνατός –  νάι σας βον πατρά κάι πφουρντάς

Και τους εσκόρπισε – ζουραλί μπλαβάλ ντα κάι ουλαντάς λεν

Πάνω στα γόνατα στεκάμενος – οπρακοτσά-μπεσσίν ντ΄΄ο

Είναι δυνατός σαν λιοντάρι – σι ζουραλό σαρ ασλάνο

Η ζωή είναι ωραία – ο τραησαριπέ σι σσκουάρ

Κερασένια χείλη = τσιρισσιναλέ ουσστά

Τι είναι αυτός ο λαός που μαζεύτηκε εκεί; - σο σι καβά μι λέτι κάι κιντισάλιο κοτέ, τε ντικχές;

Τα πρόβατα βόσκουν στο λιβάδι – ε μπακρέ τσαρόν κάι τσαήρι

Μιλάει λογικά αυτό – ορμπισαρέλ γκογκιαβέρ καβά

Άκου τα λόγια μου – ασσούν με όρμπε

Όταν δίνεις τον λόγο σου, πίσω δεν τον παίρνεις – κάνα ντες κο πφεράς, πάπαλε νι κα λες λε

Έχω πολλά λουλούδια στην αυλή μου – σίμαν μπούτ λουλουγκιά ντι μι αβλία

Λουλούδισε όλος ο τόπος – λουλουγκιάιλο σα  ο τχαν

Πολεμιστής είναι ο Έλληνας – μαραμπετζίο σι ο Ντας

Είναι μεγαλύτερος – σι ντανάμπαρο

Ήπιε πολύ και μέθυσε – πιλά μπουτ ντα ματιλό

Μέλι στάζει απ’ το στόμα του όταν μιλάει – αβγκίν τχάβντελ κατάρ λεσκό μούι κάνα ορμπισαρέλ

Πότε θα ‘ρθει αυτή η μέρα – κάνα κα αβέλ κοβά γκιβέ

Που ο ήλιος θα πάψει να κρύβεται – ο κχαμ ε Ρομένγκε κάι ιν κα γκαράντολ!

Μεταξωτό ύφασμα – κεζαλουνό κοτόρ

Πάλι απόψε δεν θα μπορέσω να κοιμηθώ – πάλε αϊράτ νασστί κα πασσλιάβ

Τ’ αστέρια θα μετράω – ε τσερινά κα γκινάβ

Μεγάλωσε – μπαριλό

Ωραία μουσική έχει αυτό το τραγούδι – σσουκάρ μουσική σι καλέ γκιλά

Είναι ξακουστός – σι ασσουν ντό

Ήρθε ξανά – αβιλό γκένε

Ξεκίνησε – σϋρντά

Τι πλήθος είναι αυτό που ξεχύθηκε πάνω στους δρόμους! – σο σι καβά καλαμπαλούκο κάι τχορντιλό απρά ντρομά

Όλος ο κόσμος – μπιτίν η ντουνιάβα

Ομόρφυνε αυτός – σσουκάιλο καβά

Καθόντουσαν στα παγκάκια – μπεσσένας κάι παγκάκια

Τι ωραίο μέρος είναι αυτό, σαν παράδεισος – σαό σσουκάρ τχαν σι καβά, σαρ τζε νετλίκο

Σε παρακαλώ έλα κι εσύ μαζί μας – μολισαράβ τουτ, άλε τούντα αμένσα

Άνοιξε το παράθυρο  - πουτάρ η πέντζεραβα

Παραμιλούσε - μορμισαρέλας

Αυτό ήταν το πεπρωμένο του – καβά σας λεσκό κϋσμέτι

Από το περιβόλι – ταρ ο μπατσάβα

Περισσότερο απ’ αυτό, δεν μπορούσε να γίνει – νταάμπουτ καλέσταρ νασστί κεντρόλας

Πλατύς είναι ο δρόμος – γκενίσσι σι ο ντρομ

Είναι πολύ πλούσιος – μπουτ μπαβαρλό σι

Από το πρωί έως το βράδυ – σαμπαχτάν τζι η ρατ

Έγινε μεγάλος και τρανός – κερντιλό μπαρό ντα ναμλίο

Η μουσική, το τραγούδι ο χορός – η μουσικί, η γκιλί, ο κχελιπέ

Αυτό το πράγμα φανερό  ήταν ότι θα γίνει – καβάσσέι μπε(λ)λί σας, κάι κα κεντρόλ

Φανερώθηκε η αλήθεια – σικαντινάιλο ο τσατσιπέ

Από τη δική μας φάρα – κατάρ αμαρί φάρα

Το φως του ήλιου – ε κχαμέσκο σσάφκι

αλήθεια έτσι έγινε = έμντα, αγκαντάλ κερντιλό

****************************************